Paulina Bogdańska
i Agnieszka Pyszczak
Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Zawodowego
Krajowy Urząd Pracy
Wirtualne poradnictwo - szanse i wyzwania
W dniach 25-27 czerwca 2001 roku w Goetheborgu (Szwecja) odbyła się piąta Europejska Konferencja pt. "Jakość i etyka w wirtualnym poradnictwie zawodowym" (Quality and Ethics in Web-based Guidance). W konferencji wzięło udział ponad 100 osób z różnych krajów Europy. Byli to przedstawiciele Komisji Europejskiej, członkowie sieci EUROGUIDANCE1 oraz przedstawiciele innych instytucji i organizacji zajmujących się problematyką poradnictwa zawodowego.
Pierwsza konferencja dotycząca informacji i komunikacji technologicznej (ICT) 2 w poradnictwie zawodowym została zorganizowana w Brukseli (Belgia) w listopadzie 1985 roku. Druga konferencja miała miejsce w Cambridge (Wielka Brytania) w czerwcu 1989 roku3 , trzecia w Norymberdze (Niemcy) w październiku 1992 roku, a czwarta w Dublinie (Irlandia) w grudniu 1996 roku.
Od momentu zorganizowania pierwszej konferencji w 1985 roku wiele rzeczy w dziedzinie ICT w poradnictwie uległo zmianom (np. technologia), ale również wiele rzeczy zostało takich samych (np. konieczność dokonywania wyborów). Zmieniła się natomiast rola poradnictwa zawodowego, z peryferyjnej w pozycję centralną4 .
Obecnie poradnictwo zawodowe staje przed nowymi zadaniami i wyzwaniami. Jego specyficzną funkcją w zmieniającym się świecie rynku pracy jest kształcenie przez całe życie. W Memorandum5 Komisji Europejskiej na temat kształcenia ustawicznego (przez cały okres życia zawodowego), wydanym w październiku 2000 r., wymieniono przyczyny stanowiące o konieczności tworzenia wysokokwalifikowanego poradnictwa zawodowego. Założenia te zebrano w oparciu o doświadczenia zdobyte na szczeblu europejskim podczas realizowania programów wspólnotowych, a także podczas trwania Europejskiego Roku Kształcenia Ustawicznego (1996 r.).
Charakterystyka tych założeń przedstawiona zostanie poniżej:
- Przekazywanie informacji przez internet nie jest samo w sobie poradnictwem zawodowym. Uwzględnione w tym procesie muszą zostać także informacje odnoszące się do osobistej sytuacji klienta poszukującego porady oraz dołączona profesjonalna ocena wyników, pod kątem ich prawidłowości i użyteczności.
- W publicznych urzędach pracy (Public Employment Services - PES) służby poradnictwa zawodowego dla młodzieży i dorosłych powinny zyskać centralną rolę we wspieraniu poprawy indywidualnych szans na zatrudnienie. Jest to zgodne ze Wspólnym Oświadczeniem Kierowników PES nazwanym "Przyszłość PES" i uchwalonym dnia 5 grudnia 2000 roku w Paryżu (Artykuł 17 - 20).
- W społeczeństwie wiedzy, komunikacji sieciowej i związanych z tym przemian europejskie poradnictwo zawodowe powinno wnieść swój poważny wkład w tworzenie aktywnego społeczeństwa obywatelskiego i w poprawę szans na zatrudnienie.
- Kształcenie ustawiczne, zapewnienie wysokich szans na zatrudnienie jako cele polityki narodowej wymagają konkretnej realizacji na płaszczyźnie regionalnej i lokalnej. Warunkiem wysokiej efektywności jest oszczędzające zasoby, sieciowe połączenie istniejących służb doradczych i służb pośrednictwa z instytucjami edukacji zawodowej, instytucjami dokształcania i podnoszenia kwalifikacji oraz z przedsiębiorstwami.
- Usługi poradnictwa dla przedsiębiorstw (poradnictwo dla pracodawców, zarządzanie kadrami, trening pracowników (coaching), zlecanie na zewnątrz (out-placement) powinny zostać zintensyfikowane. Jest to elementem Oświadczenia Wspólnego PES z 5 grudnia 2000 roku (Artykuł 21-22).
- Poradnictwo zawodowe powinno także kształcić ducha przedsiębiorczości u pracobiorców (entrepreneurship).
W centrum obecnych i przyszłych wyzwań dotyczących metodyki poradnictwa zawodowego stoi na pewno zarządzanie informacjami. Zatem intencją piątej Europejskiej Konferencji było nawiązanie do ustaleń przyjętych podczas poprzedniego spotkania w Dublinie, jak również pójście krok dalej w celu wypracowania konkretnego projektu zawierającego rekomendacje dotyczące jakości i etyki w wirtualnym poradnictwie zawodowym z zamiarem wykorzystania go w działaniach podejmowanych przez Unię Europejską.
Zanim przejdziemy do omówienia konferencji w Goetheborgu w skrócie przybliżymy rekomendacje wypracowane podczas konferencji zorganizowanej w Dublinie. Rekomendacje te zostały ujęte w raporcie syntetycznym opracowanym przez A.G. Watts'a, reprezentującego Wielką Brytanię.
Polityka prowadzona przez Unię Europejską powinna wspierać dostęp do poradnictwa, kształcenia ustawicznego i rozwoju kariery trwającej przez całe życie. Założenia te powinny być uwzględniane już we wczesnych etapach szkoły podstawowej. Poradnictwo dla dorosłych winno wspierać możliwości wolnego dostępu do informacji, narodowych infolinii i itp.
Potencjał informacji i komunikacji technologicznej (ICT) ułatwia zarówno dostęp do informacji i poradnictwa, jak i dostarcza usługi o odpowiedniej jakości, które powinny być w pełni wykorzystywane.
W tym zakresie, powinno się zapewniać wsparcie dla szkół i uczelni, które wdrażają obszar ICT do swoich programów z zakresu poradnictwa. Umożliwiałoby to uczniom/studentom naukę efektywnego użytkowania ICT w przygotowywaniu planów zawodowych przez cały okres ich życia.
Opieką powinny zostać objęte również te osoby, które nie mają dostępu do ICT (włączając młodzież z problemami i osoby dorosłe). Należy dążyć do zwiększenia możliwości dostępu do sieci każdej grupie odbiorców np. poprzez kawiarnie internetowe (cybercafes) i tym podobne rozwiązania.
Niezbędne jest zróżnicowanie oprogramowania wykorzystywanego w sieci ze względu na specyficzne potrzeby grup odbiorców np. programy uwzględniające potrzeby kobiet powracających na rynek pracy, potrzeby osób z problemami pisania i liczenia.
Rządy i profesjonalne organizacje związane z problematyką poradnictwa zawodowego powinny aktywnie uczestniczyć w procesie uświadamiania i przekonywania, że internet może być efektywnie wykorzystywany do celów poradnictwa. W szczególności powinno się wskazywać na zagadnienie konieczności wspierania użytkowników sieci w zdobywaniu dostępu do informacji i zasobów poradnictwa o odpowiedniej jakości.
Niezbędna jest odpowiednio prowadzona polityka krajowa dotycząca szkoleń z zakresu efektywnego wykorzystywania ICT w poradnictwie. W polityce tej powinny być uwzględniane nie tylko szkolenia techniczne, ale także szkolenia z zakresu wykorzystywania ICT w poradnictwie indywidualnym i grupowym oraz zarządzania zasobami poradnictwa.
ICT prezentuje dodatkowe narzędzia używane w poradnictwie, ale nie zastępuje pracy doradcy zawodowego. W rzeczywistości używanie ICT wymaga osobistego wspierania przez doradcę zawodowego. Relatywny poziom publicznego inwestowania w ICT i w pracę doradców powinien być zrównoważony.
Standardy jakości to wymaganie stawiane poradnictwu zawodowemu, tym bardziej istotne w odniesieniu do ICT.
Każdy kraj członkowski Unii Europejskiej powinien ustanowić Narodowe Forum Poradnictwa. W skład Forum winni wchodzić przedstawiciele praktykujących doradców zawodowych, pracodawców, związków zawodowych, profesjonalne ciała doradcze i departamenty rządowe. Celem Forum byłoby rozwijanie skoordynowanych strategii, rozszerzanie możliwości dostępu do poradnictwa i ustanawianie narodowych standardów jakości we wszystkich obszarach poradnictwa.
Komisja Europejska powinna odgrywać większą rolę we wspieraniu poradnictwa w krajach Unii Europejskiej z uwagi na rangę poradnictwa transnarodowego w stwarzaniu jednostce szans do korzystania ze wszystkich dostępnych możliwości. W szczególności:
a) powinna być wzmocniona rola Narodowych Centrów Zasobów Poradnictwa Zawodowego, dodatkowo wsparta jasno określonymi celami i zakresem działalności,
b) grupy ekspertów, które prowadzą działalność w ramach programu PETRA powinny być przeorganizowane w celu wymiany praktycznych doświadczeń oraz określenia obszarów działalności,
c) należy rozwinąć instrumenty legislacyjne ze względu na konieczność wymiany doświadczeń (w omawianych zakresie) w krajach Unii Europejskiej,
d) powinny zostać ustanowione grupy robocze w celu sprawdzania dostępności poradnictwa dla dorosłych. Praca tych grup roboczych powinna być wspierana przez pkt. b i c.
Powszechnie wiadomo, że istnieją potrzeby wykorzystywania ICT w poradnictwie i nie można o tym zapominać. Przytaczano wiele przykładów potwierdzających teorie, że technologia umożliwia zredukowanie kosztów poradnictwa poprzez zastępowanie nią doradców zawodowych. Ale bardziej prawdopodobny model wykorzystywania źródeł technologii i zasobów ludzkich pokazuje, że istnieją raczej szanse współpracy (synergii) tych dwóch narzędzi i prowadzi to do poprawy jakości usług oraz gwarancji ich dostępności.
W przeszłości można było spotkać różne modele usług poradnictwa, np. rozmowy indywidualne, usługi świadczone z wykorzystaniem komputera czy telefonu będące alternatywami, ale dające porównywalny efekt. Wszystko zależało od tego jak te modele zostały połączone w synergii, aby stworzyć nowe opcje dla klienta.
Podczas konferencji zorganizowanej w Brukseli w 1985 roku zasugerowano, aby ICT potraktować na trzy sposoby:
- jako narzędzie (tool),
- alternatywę (alternative),
- albo jako czynnik zmian (way of change).
W Norymberdze (1992 rok) została przedyskutowana koncepcja mini-systemów spełniających specyficzne funkcje poradnictwa. Model ten uznaje się za narzędzie wspierające inne narzędzia poradnictwa. Natomiast maxi-systemy pozwalają zaspokoić wszystkie z możliwych funkcji poradnictwa i wypełnić przestrzenie między nimi. System maxi w wielu procesach postrzegany jest jako alternatywa, albo jako czynnik zmian.
Szeroka ekspansja stron internetowych i infolinii jako form technicznego przekazu wskazują, że potencjał ICT, jako czynnika zmian, jest obecnie dużo większy niż sobie wcześniej wyobrażano.
Do kluczowych zagadnień i wyzwań stawianych współczesnemu wirtualnemu poradnictwu zawodowemu - jak realizować usługi z wykorzystaniem sieci, czy też w jaki sposób rozwiązać problem braku bezpośredniego kontaktu klient-doradca - dołączyła konieczność zapewnienia odpowiedniej jakości i standardów etycznych.
Jakość powinna w tym kontekście oznaczać przyjęcie w procesie tworzenia zasobów i dystrybucji usług odpowiednich standardów i przestrzeganie ich przez wszystkich profesjonalistów pracujących w obszarze poradnictwa zawodowego. Zgodnie z takim rozumieniem jakość nie jest pojęciem statycznym i jej standardy mogą ulegać zmianom.
Etyka natomiast jako pryncypium powinna z założenia stanowić wyznacznik postępowania i to zarówno potencjalnych użytkowników sieci (klientów), jak i doradców zawodowych.
Takie rozumienie dwóch kluczowych dla wirtualnego poradnictwa zawodowego pojęć ściśle łączy się z kolejnym istotnym definicyjnie rozróżnieniem, jakiego można dokonać próbując sklasyfikować użytkowników sieci dostarczającej informacje w omawianym przez nas zakresie. Użytkownicy (participants) wirtualnego poradnictwa zawodowego to podmioty bardzo zróżnicowane, spróbujmy im się przyjrzeć bliżej.6
Pierwszą grupą są osoby, organizacje, stowarzyszenia oraz inne jednostki odpowiedzialne za dostarczanie funduszy finansowych (funding)7 zapewniających odpowiednią jakość profesjonalnych usług poradnictwa zawodowego dostępnego w sieci.
Należy dążyć do sytuacji, gdy wysokość nakładów finansowych oznaczać będzie jednoczesny, wysoki standard usług. Nie jest to jednak proste w warunkach, gdy wprowadzenie nowego narzędzia poradnictwa, oznacza konieczność zainwestowania w sieć dużych funduszy finansowych. Dlatego też o wiele lepiej jest finansować kilka projektów spełniających kryteria jakości, niż wspierać liczne przedsięwzięcia nie odpowiadające jej standardom.
Przyjęcie dodatkowego, istotnego założenia oznacza, że dostęp do wszelkich zasobów zlokalizowanych w sieci, będzie wolny od opłat, nawet wówczas, gdy ich rozwój i aktualizacja jest bardzo droga.
W przypadku podmiotów zapewniających wsparcie finansowe wirtualnemu poradnictwu zawodowemu należy zwracać równie baczną uwagę na rozwój zasobów informacji (development), jak i na ich wprowadzanie (implementation) w rozumieniu rozpowszechniania. Każdego rodzaju wsparcie finansowe powinno być równoznaczne z wymogiem późniejszej implementacji zasobów, i to zarówno w gronie praktyków poradnictwa, jak i klientów usług.
Ostatni, istotny element w odniesieniu do tej grupy użytkowników, to postulat, mający na celu zagwarantowanie części funduszy finansowych na innowacje, związane z wykorzystywaniem technologii komputerowej w poradnictwie zawodowym (innovation in the use of IT in guidance).8
Druga grupa użytkowników wirtualnego poradnictwa zawodowego to osoby odpowiedzialne za szeroko rozumianą politykę (policy) rozwoju poradnictwa zawodowego, ze szczególnym uwzględnieniem poradnictwa karierowego (career guidance). Istotna do rozwiązania kwestia to w tym przypadku zapewnienie, jak najlepszej jakości oprogramowania (software) wykorzystywanego w sieci.
Z przeprowadzanych systematycznie badań wynika, iż wiele stron internetowych zawierających informacje dotyczące szeroko rozumianego poradnictwa zawodowego - testy, informację o zawodach, czy też oferty pracy - nagle pojawia się i jeszcze szybciej znika z sieci. Często, nie ma też możliwości monitorowania jakości informacji, dostępnych na takich stronach, nie mówiąc już, o ich prawdziwości. Bez przyjętych i obowiązujących standardów oprogramowania, jakakolwiek kontrola nad prężnie rozwijającą się siecią, stanie się właściwie niemożliwa. Jednak warunkiem realizacji tych założeń są przede wszystkim ekonomiczne realia (economical reality)9 w jakich się poruszamy.
Często zapewnienie odpowiedniej jakości nie wystarcza - złe wykorzystywanie, nawet najlepszego oprogramowania niesie za sobą niską jakość usług poradnictwa. I tu pojawia się, po raz kolejny, kwestia przygotowania praktyków poradnictwa do pracy w sieci. Dzięki własnym, wysokim umiejętnościom będą oni mogli wykorzystywać istniejące już oprogramowanie, w jak najlepszy sposób. Aby tak się stało, konieczne są systematyczne szkolenia doradców zawodowych, coraz częściej, realizujących usługi w sieci.
Trzecia grupa użytkowników wirtualnego poradnictwa zawodowego to osoby odpowiedzialne za rozwój poradnictwa (developers) ale w kontekście szeroko rozumianej współpracy z praktykami (practitioners). Rola tych podmiotów polega, przede wszystkim, na zainteresowaniu doradców problematyką etyki i jakości usług oraz na zachęcaniu ich do udziału w procesie wypracowywania standardów. Należy przezwyciężyć panujący stereotyp, zgodnie z którym praktycy poradnictwa postrzegają standardy jako rozwiązanie niemożliwe do realizacji, zbyt kosztowne i abstrakcyjne.
Kolejna, czwarta grupa to właśnie praktycy poradnictwa (practitioners) czyli doradcy zawodowi. Doradcy zawodowi pracujący w sieci powinni postrzegać rozwój poradnictwa przez prymat dostępności usług dla jak najszerszej grupy klientów. Oznacza to umiejętność właściwego rozpoznawania potrzeb (needs) potencjalnych usługobiorców. Wszechstronna wiedza o sieci oraz znajomość preferencji jej użytkowników, pomoże w wypracowaniu standardów jakości i etyki w dziedzinie wirtualnego poradnictwa.
Przykładem trudności jakie pojawiają się przed doradcą zawodowym pracującym w sieci jest niemożność bezpośredniego kontaktu z klientem. Rozwój techniki powoduje, że ten niezwykle istotny element procesu doradczego odchodzi w przeszłość. Kluczową rolę odgrywa w takiej sytuacji rozwiązanie zaproponowane przez James'a P. Sampsona, Jr. gwarantujące tzw. moment uczenia się (teachable moment)10 poprzez wykorzystywanie przez klienta internetowej linii telefonicznej lub techniki video-konferencji.
Kolejne wyzwanie, jakie stawia przed praktykami poradnictwa globalizacja sieci, to postulat zapewnienia klientowi, jak najszerszych możliwości samodzielnego korzystania z aplikacji, dostępnych w internecie (self-help) 11 . Ostatnie wreszcie, istotne zagadnienie, to konieczność szybkiego, systematycznego aktualizowania (up date) zasobów poradnictwa zawodowego dostępnych w sieci, co powoli staje się wymogiem o tyle zrozumiałym, co wręcz niezbędnym.
Kolejna, piąta już grupa, to szeroko rozumiani nieprofesjonalni użytkownicy sieci (users) czyli potencjalni klienci wirtualnych usług, oferowanych przez doradców zawodowych. Osoby takie, korzystając z internetu, dokonują często ważnych, indywidualnych wyborów i dlatego też, powinny mieć możliwość korzystania z aktualnej i przygotowanej, zgodnie ze standardami etyki i jakości, informacji.
Możliwości korzystania z sieci są ogromne ale rozwój techniki stawia użytkownikom pewne wymagania - ich umiejętności powinny być systematycznie rozwijane. To wiąże się z koniecznością przygotowywania przez władze krajowe, odpowiedzialne za edukację, specjalistycznych programów nauczania.
Ostatnia grupa użytkowników wirtualnego poradnictwa zawodowego to poszukiwacze-ewaluatorzy (researchers-evaluators)12 . Zgodnie z wymogami jakości i etyki, ewaluacja powinna stanowić podstawowy element każdej strony internetowej, poświęconej poradnictwu zawodowemu. Dodatkowo, pozwoli ona na jak najlepsze wykorzystanie istniejącego już oprogramowania (software). Jest to bardzo istotne, ponieważ każdorazowe wprowadzenie na rynek nowego rozwiązania technicznego, oznacza konieczność zaangażowania wysokich nakładów finansowych.
Zastanówmy się teraz, w jaki sposób użytkownicy sieci mogą wspomóc realizację postulatu, etycznego wymiaru wirtualnego poradnictwa zawodowego (ethical practice)13 .
W przypadku podmiotów zapewniających wsparcie finansowe, należy oczekiwać, iż pozyskiwaniu funduszy finansowych towarzyszyło będzie przeświadczenie o konieczności przestrzegania wymogów etyki.
Osoby odpowiedzialne za szeroko rozumianą politykę (policy) rozwoju poradnictwa zawodowego powinny dążyć do wypracowania jednoznacznych standardów etycznych, dotyczących wirtualnego poradnictwa zawodowego i jak najściślejszego ich przestrzegania.
Zadaniem grupy, odpowiedzialnej za współpracę z praktykami poradnictwa, powinno być opracowywanie programów szkoleniowych, ukazujących praktyczne możliwości zastosowania omawianych standardów.
Praktycy poradnictwa powinni uczestniczyć w tego rodzaju szkoleniach, które pozwolą im na uświadomienie sobie rangi zagadnienia, a następnie zagwarantują klientom usługi, zgodne z wymogami etycznymi.
Potencjalni klienci usług oferowanych przez doradców zawodowych pracujących w sieci, również powinni rozbudzić w sobie świadomość konieczności przestrzegania standardów etyki. Dzięki temu obie, najważniejsze dla przyszłości poradnictwa grupy - doradcy i ich klienci - będą mogły łatwiej koordynować rozwój wirtualnego poradnictwa.
Ostatnia grupa - poszukiwacze-ewaluatorzy - tak jak, już wcześniej wspominałyśmy, powinna umieścić etykę na pierwszym miejscu w procesie prowadzonej przez siebie ewaluacji.
Na koniec zastanówmy się, jakie powinno być nowoczesne wirtualne poradnictwo zawodowe. Odpowiedź na to pytanie otwiera wiele tematów do dyskusji. Zdaniem A.G. Watts'a14 współczesne poradnictwo może przyjąć kilka modeli:
- informacja zawodowa + poradnictwo (information and counselling),
- kształcenie + praca + kariera (learning and work and career),
- młodzież + dorośli + wszystkie grupy wieku (young people and adults and all-age).
Każdy z tych modeli może opierać się bądź na zasobach (resources), bądź na szeroko rozumianych relacjach (relationship). Wiążą się z nimi różne role przewidziane dla doradców zawodowych - manager of guidance resources czyli osoba odpowiedzialna za dystrybucję zasobów poradnictwa lub counsellor czyli doradca zawodowy pracujący z klientem.
Zgodnie z zaprezentowanymi powyżej modelami Piąta Europejska Konferencja w Goetheborgu, miała przede wszystkim, charakter spotkania roboczego. W trakcie jej trwania uczestnicy zostali zaproszeni do pracy w grupach roboczych. Jako punkt wyjścia do dyskusji przyjęto trzy podstawowe zasady:
1. Rozmawiamy o możliwościach rozwoju w obszarze poradnictwa zawodowego o charakterze wirtualnym.
2. Bierzemy pod uwagę potrzeby klienta/konsumenta usług.
3. W globalnym świecie sieć stanowi wspólne narzędzie.
Zgodnie z tymi założeniami, organizatorzy przygotowali 5 tematów do dyskusji, mogących być punktem wyjścia do opracowania założeń projektu rekomendacji:
1. Interaktywne oprogramowanie - interaktywne narzędzia związane z planowaniem kariery i testy wykorzystywane w sieci
W internecie pojawia się coraz więcej testów psychologicznych. Czasami istnieje możliwość konsultacji wyników z doradcą zawodowym, czasami nie.
Uczestnicy dyskusji zastanawiali się, jak w takim przypadku, można zapewnić jakość i etykę usług poradnictwa zawodowego.
2. Interakcje pomiędzy klientem a doradcą
Postęp techniczny stwarza obecnie wiele możliwości kontaktowania się z doradcą zawodowym w sieci. Może to być: e-mail, chat, konferencje, techniki video i wiele innych. Ale internet pozwala również na realizowanie takich usług przez "każdego". Wielu doradców zawodowych jest zdania, iż o poradnictwie karierowym można mówić tylko w sytuacji osobistego kontaktu - oko w oko (eye to eye).
Uczestnicy drugiej grupy roboczej zastanawiali się, jakie wymagania muszą zostać spełnione aby zapewnić optymalny standard usług w ramach poradnictwa karierowego z wykorzystaniem internetu.
3. Rozwój i wykorzystanie zasobów informacji
W ciągu ostatnich lat, zasoby informacji dostępne w sieci a dotyczące poradnictwa i doradztwa zawodowego, znacznie się powiększyły. Czasami użytkownik sieci ma problemy ze zrozumieniem, do kogo właściwie adresowana jest dana strona.
Uczestnicy trzeciej grupy roboczej dyskutowali, czy możliwe jest odpowiedzenie na różne potrzeby użytkowników sieci na jednej stronie internetowej.
4. Dostęp do technologii informatycznej i poradnictwo zawodowe o charakterze wirtualnym, zarówno w sensie mentalnym, jak i psychicznym.
Ponieważ, coraz więcej narzędzi pojawia się w sieci, konieczne staje się zagwarantowanie wszystkim obywatelom dostępu do internetu, i to zarówno dostępu o charakterze mentalnym, jak i psychicznym. Już w chwili obecnej samoobsługa jest podstawową zasadą przyjętą, np.: w szwedzkich urzędach pracy.
W ramach tej grupy roboczej zastanawiano się, jakie rozwiązania należy przyjąć aby zapewnić psychiczny i mentalny dostęp do sieci, jak największej grupie obywateli.
5. Nowa rola doradcy zawodowego i jego miejsce w inicjowaniu i dalszym procesie szkolenia.
Wykorzystywanie technologii informatycznej w poradnictwie zawodowym pobudza do refleksji na temat tego, jaka jest nowa rola doradcy zawodowego. Wcześniej, doradca zawodowy posiadał pewną wyłączność w obszarze informacji i wykorzystywanych przez siebie narzędzi. Obecnie, klienci/konsumenci usług, szczególnie osoby młode, są w posiadaniu większej ilości informacji, niż sami doradcy i dodatkowo czasami wypełniali już testy psychologiczne umieszczone w sieci. Z drugiej strony, doradcy zawodowi również mogą pracować w sieci i to zarówno w wymiarze informacyjnym, jak i przy wykorzystaniu interaktywnych narzędzi, związanych z poradnictwem zawodowym o charakterze wirtualnym.
W trakcie dyskusji zastanawiano się, jakie działania należy podjąć, aby zarówno początkujący doradcy zawodowi, jak i osoby z dłuższym stażem pracy, posiedli wiedzę konieczną do uczestnictwa w nowym świecie poradnictwa karierowego.
Każda grupa robocza poruszała się w obrębie jednego tematu, a uczestnicy zostali przypisani do poszczególnych grup na cały czas trwania konferencji. Osoba prowadząca i sprawozdawca dokonywali na bieżąco podsumowania pracy każdego zespołu. Rola osoby prowadzącej oraz sprawozdawcy polegała na wnoszeniu do dyskusji konkretnych rekomendacji, dotyczących jakości i etyki w kontekście rozwoju, perspektywy klienta oraz narzędzi wykorzystywanych w sieci.
Do najważniejszych tematów poruszanych w trakcie dyskusji w grupach roboczych należały następujące zagadnienia:
- konieczność postrzegania wirtualnego poradnictwa zawodowego, jako modelu opartego na czterech filarach:
1. Kształcenie ustawiczne rozumiane, jako wszechstronne kształcenie podejmowane nieustannie w celu wzbogacania wiedzy, doskonalenia umiejętności i podwyższania kompetencji (Lifelong Learning),
2. Rozpoznawanie przyszłych potrzeb klientów (client future needs),
3. Perspektywa odbiorcy usług (consumer perspective),
4. Znaczenie sieci (networking);
- szansa na upowszechnienie internetu, analogicznie do popularności telefonu - możemy przyjąć, iż wszyscy wiedzą, w jaki sposób go używać, - niebezpieczeństwo zbytniego "przeładowania" tekstem stron poświęconych poradnictwu zawodowemu - znaczny odsetek populacji krajów rozwiniętych ma problemy z płynnym czytaniem,
- brak możliwości monitoringu prywatnych, komercyjnych stron zawierających informacje dotyczące poradnictwa zawodowego,
- zintensyfikowanie działań mających na celu zapewnienie dostępu do sieci, jak największej liczbie osób niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz mniejszościom etnicznym,
- internet jako nowe medium również dla osób dorosłych, nie posiadających wystarczającej wiedzy technicznej o sieci,
- możliwości jakie otwiera przed użytkownikami globalizacja i interaktywność internetu,
- wymóg systematycznej aktualizacji informacji dostępnych w sieci.
Podczas trwania konferencji sprawozdawcy, wspólnie z osobami prowadzącymi, opracowywali rezultaty dyskusji w grupach roboczych w formie raportu. Raport ten został zaprezentowany w trakcie sesji plenarnej, podczas ostatniego dnia konferencji. W terminie późniejszym zostanie on przesłany, jako produkt końcowy, do Narodowych Centrów Zasobów Poradnictwa Zawodowego, funkcjonujących w każdym państwie członkowskim sieci EUROGUIDANCE, a także do Komisji Europejskiej w celu dalszej dyskusji z władzami państw członkowskich. Istnieje również możliwość publikacji tego opracowania.
Na zakończenie, warto zastanowić się, jaka jest sytuacja wirtualnego poradnictwa zawodowego w Polsce. Czy nasi doradcy, zainteresowani są pracą w sieci i kontaktami z klientami z użyciem internetu? Czy widzą dla siebie przyszłość w tej dziedzinie?
Bibliografia:
Hunt, M. "Connecting Careers & ICT - Supplemental Web side available"
James P. Sampson, Jr. "Quality and Ethics in Web-Based Guidance: Coping with Change and Stability"
James P. Sampson, Jr. "Integrating Internet-Based Distance Guidance"
James P. Sampson, Jr. "Effective Computer-Assisted Career Guidance"
Offer, M. & Sampson, J.P. Jr. "Quality in the Content and Use of Information and Communications Technology in Guidance"
Oliver, L.W. & Zack. J.S. "Careers Assessment on the Internet: An exploratory study"
Tait, A. "Face-to-Face and at a Distance: the Mediation of Guidance and Counselling through the New Technologies"
Watts, A.G. "Computers in Guidance - Rethinking Careers Education and Guidance"
Watts, A.G. "Virtual Guidance: Visions and Values"
Weimer, M. "Results and Recommendations. Report Presented at the Third European Commission Conference on Computers and Careers Guidance"
Wymienione materiały zostały dostarczone uczestnikom w czasie trwania konferencji "Jakość i etyka w wirtualnym poradnictwie zawodowym" (Quality and Ethics in Web-based Guidance).