Krzysztof Derbiszewski
Józef Kowalewski
Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie
Model
instytucjonalnej obsługi rynku pracy - głos w dyskusji
Scentralizowany
model instytucjonalnej obsługi rynku pracy jako narzędzie realizacji spójnej
i efektywnej polityki na tym rynku w sposób bezdyskusyjny posiada przewagę
nad innymi rozwiązaniami. Funkcjonujący aktualnie w Polsce system jest rzeczywiście
unikalny a w sytuacji rosnącego gwałtownie bezrobocia, nie zapewnia możliwości
zastosowania najbardziej skutecznych działań. Wynika to z oczywistego faktu
braku powiązań pomiędzy lokalnymi (powiatowymi) rynkami pracy. Radykalna zmiana
systemu pomimo pełnej zasadności, przyniosłaby zbyt wysokie koszty w tym finansowe
i w okresie przejściowym jeszcze bardziej obniżyłaby sprawność systemu. Zachodzi
niebezpieczeństwo skupienia głównej uwagi na reformie administracyjnej ze
szkodą dla aktywnych działań na rzecz osób pozostających bez pracy. W tej
sytuacji cele proponowane w projekcie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej,
mogłyby zostać osiągnięte poprzez stworzenie systemu finansowania działań
na regionalnym rynku pracy przez samorządy wojewódzkie ze zwiększonej puli
środków Funduszu Pracy. To finansowanie mogłoby się odbywać w formie kontraktów
z samorządami powiatowymi (Powiatowe Urzędy Pracy) zawieranych przez samorząd
wojewódzki (Wojewódzki Urząd Pracy) na realizację określonych programów wynikających
z zamierzeń rządowych i regionalnych strategii rozwoju. Z tej ogólnej koncepcji
wynikają następujące szczegółowe propozycje rozwiązań:
- Powiatowe Urzędy
Pracy należałoby pozostawić w samorządach powiatowych. Operacja przeniesienia
do samorządu wojewódzkiego byłaby zbyt kosztowna i kłopotliwa ze względów
prawnych. Należałoby rozważyć możliwość przekazania technicznej części zadań
związanych z wypłatami zasiłków dla bezrobotnych oraz świadczeń przedemerytalnych
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Rozliczanie składek na ubezpieczenie zdrowotne
za bezrobotnych bez prawa do zasiłku i składek na ubezpieczenia społeczne
od wypłacanych świadczeń rozliczać centralnie. Pozwoliłoby to na uniknięcie
paradoksalnej sytuacji zajmowania kont Powiatowych Urzędów Pracy przez ZUS.
Priorytetowym zadaniem Powiatowych Urzędów Pracy powinno stać się aktywizowanie
osób bezrobotnych i pośrednictwo pracy. Do urzędów pracy powinni przychodzić
tylko ci którzy poszukują zatrudnienia. W samorządzie powiatowym można pozostawić
środki finansowe na realizację robót publicznych do kontraktowania inwestycji
infrastrukturalnych z gminami (czasowe zatrudnienie bezrobotnych z gmin) i
na prace interwencyjne.
- Realizacja przez
samorząd wojewódzki regionalnej polityki rynku pracy może wykorzystać instrumenty
finansowe (1/3 środków Funduszu Pracy przekazywana do samorządu wojewódzkiego
poprzez zawieranie kontraktów na realizację określonych usług przez Powiatowe
Urzędy Pracy stanowiłaby w takim przypadku zarówno narzędzie wyznaczające
kierunki polityki rynku pracy w regionie i pośrednią koordynację działań samorządów
powiatowych). W powiatach małych można by tworzyć zamiast Powiatowych Urzędów
Pracy ich filie.
- Wojewódzkie
Urzędy Pracy działając w strukturze samorządu województwa realizowałyby także
zadania finansowane ze środków Unii Europejskiej (PHARE, a w przyszłości Europejski
Fundusz Społeczny) i pożyczki Banku światowego. Współpraca z urzędami powiatowymi
w tym zakresie polegałaby na ustalaniu priorytetów w poszczególnych samorządach
powiatowych i ich zgodności z priorytetami wojewódzkimi. Realizacja programów
takich jak: Pierwsza Praca czy programy wspierania przedsiębiorczości przez
wojewódzkie urzędy pracy polegałaby również na kontraktowaniu określonych
usług powiatowych urzędów pracy na zasadach konkursu.
- Wojewódzkie
urzędy pracy winny otrzymać z budżetu środki na realizację zadań z zakresu
usług outplacementowych, usług doradztwa personalnego. Aktualnie mimo, iż
zadania związane z obsługą działań dotyczących planowanych zwolnień grupowych
należą w części do obowiązków WUP-ów, urzędy te nie dysponują żadnymi środkami
do ich realizacji. Ważne jest także aby urzędy pracy dysponowały środkami
na uzupełnienie tzw. wkładu własnego przy występowaniu o środki pomocowe z
własnej inicjatywy czy też na wsparcie działań na rynku pracy organizacji
pozarządowych.
- W wojewódzkich
urzędach pracy powinny nadal funkcjonować Centra Informacji i Planowania Karier
Zawodowych, w zależności od potrzeb mogłyby być powoływane agencje pracy czasowej,
ruchome punkty informacji o rynku pracy, etc.
- Należy określić
czas realizacji wdrożenia standardów usług rynku pracy (np. 2 lata do wejścia
Polski do Unii Europejskiej). Wojewódzkie urzędy pracy powinny podjąć działania
związane z certyfikacją programów szkoleń i instytucji szkoleniowych. Realizacja
tego zamierzenia uporządkowałaby rynek instytucji szkoleniowych i umożliwiłaby
spełnienie warunku, że dofinansowanie szkoleń ze środków budżetowych będzie
mogło mieć miejsce jedynie w odniesieniu do instytucji i programów posiadających
odpowiednie certyfikaty.
- Propozycja wykreślenia
z ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu pojęcia śpowiatów (gmin)
zagrożonych bezrobociem strukturalnymś i rezygnacja związanych z tym uprawnień
wydaje się być słuszna, a zadania które określała wzmiankowana ustawa powinny
stać się częścią koncepcji wspierania rozwoju regionalnego nadzorowanego przez
ministra gospodarki. Marszałkowie województw w celu realizacji regionalnej
polityki rynku pracy mogliby posiadać uprawnienia do ustalania szczególnego
statusu, np. określonym obszarom o bardzo wysokim bezrobociu i realizowania
na tych obszarach specyficznych programów przeciwdziałania bezrobociu i łagodzenia
jego skutków.
- Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej winno rozważyć powołanie jednostki badawczej na
potrzeby rynku pracy całego kraju. Jednostka taka mogłaby przejąć badania
empiryczne istotnych zjawisk i tendencji na rynku pracy. Diagnoza aktualnego
stanu i prognozy zmian wykonywane w miarę możności szybko, pozwoliłyby na
korekty polityki rynku pracy zarówno w kraju jak i w regionach.
Wnioski
Propozycje przedstawione
powyżej można by ująć najkrócej jako sugestię pozostawienia z niewielkimi zmianami
i uzupełnieniami dotychczasowego modelu instytucjonalnej obsługi rynku pracy.
Głównym narzędziem koordynacji działań samorządów powiatowych i podległych im
powiatowych urzędów pracy powinny stać się środki finansowe pozostające w dyspozycji
Wojewódzkiego Urzędu Pracy na realizację zadań w zakresie aktywnych form przeciwdziałania
bezrobociu. Nie likwidując uprawnień samorządów powiatowych a nawet zwiększając
ich znaczenie poprzez przekazanie środków na roboty publiczne czy prace interwencyjne,
samorządy wojewódzkie uzyskałyby możliwość realnego wpływu na kierunki działań
tych samorządów. Korzyścią powyższego byłaby możliwość realizacji spójnej regionalnej
polityki rynku pracy.
Niezależnie
od negatywnej oceny funkcjonowania aktualnego systemu instytucji rynku pracy,
pozostawienie zadań samorządom powiatowym w ich dotychczasowym kształcie przy
jednoczesnym umożliwieniu samorządowi wojewódzkiemu poprzez stosowanie instrumentów
finansowych, realizacji polityki regionalnej; jest rozwiązaniem mniej kosztownym
i zachowującym zasadę wspierania samorządności lokalnej.
Przyjęcia
któregoś z proponowanych przez dyskutantów rozwiązań, przy jego realizacji i
wykonywaniu zadań przez samorząd wojewódzki i wojewódzkie urzędy pracy, wymaga
wzmocnienia finansowego i kadrowego tych instytucji. Dodatkowe środki na realizację
programów rynku pracy mogłyby zostać uzyskane poprzez koncentrację środków różnych
instytucji, takich jak np. Polskie Koleje Państwowe, Agencja Własności Rolnej
Skarbu Państwa czy resort Obrony Narodowej, na działania związane z szeroko
rozumianą pomocą dla osób tracących zatrudnienie. Działania niezależnie od systemu
urzędów pracy i od siebie na pewno nie przynoszą efektów takich jakie miałyby
miejsce przy wspólnym rozwiązywaniu i finansowaniu działań na tym samym, regionalnym
rynku pracy.