Departament Standaryzacji Usług
Krajowy Urząd Pracy


Realizacja I etapu IV edycji Krajowego Planu Zatrudnienia Absolwentów "Absolwent 2001"

Wstęp

W warunkach zmieniającej się sytuacji na rynku pracy wysokie bezrobocie będące konsekwencją zachodzących przemian gospodarczych dotykające w dużej mierze młodych ludzi powoduje, że start zawodowy znacznej grupy młodzieży rozpoczyna się od rejestracji w urzędach pracy.
Bezrobotni absolwenci są tą grupą bezrobotnych, którym jest najtrudniej zaistnieć na rynku pracy ponieważ wiedza i umiejętności nabyte podczas nauki często nie pokrywają się z wymogami rynku pracy.
Ze względu na społeczną wagę problemu pozostawania bez pracy osób kończących szkoły wśród wyznaczonych celów głównych dla urzędów pracy jest ograniczenie bezrobocia wśród absolwentów szkół. W tym celu opracowany został Program "Absolwent".
Od dnia 1 czerwca 2001 roku urzędy pracy rozpoczęły realizację czwartej już edycji Programu "Absolwent" - Krajowego Planu Zatrudnienia Absolwentów "Absolwent '2001".

Program "Absolwent" jest ogólnopolską inicjatywą zintegrowanych działań na rzecz ograniczenia bezrobocia wśród młodzieży wchodzącej na rynek pracy.
Uczestnicy Programu mogą liczyć na szczególną pomoc urzędów pracy w rozwiązywaniu ich problemów ze znalezieniem zatrudnienia.

Celem strategicznym Programu jest zwiększenie zatrudnienia bezrobotnych absolwentów oraz umożliwienie każdemu nowo rejestrującemu się absolwentowi skorzystania z oferty pracy lub odpowiedniego programu aktywizacji zawodowej przed upływem 6 miesięcy od daty rejestracji.

Celami operacyjnymi Programu jest:

Oczekiwanymi efektami Programu będzie:

W celu pobudzenia młodych ludzi do aktywności na rynku pracy urzędy pracy konsekwentnie wdrażają w realizacji Programu "Absolwent" usługę o nazwie Indywidualny Plan Działania (IPD).
Podstawową zasadą realizacji Indywidualnego Planu Działania jest podmiotowość.
Oznacza to, że dla każdego z nowo rejestrujących się absolwentów, zainteresowanych uzyskaniem zatrudnienia, IPD (niezależnie od formy działania - indywidualnej czy grupowej) rozpoczyna się w dniu rejestracji w powiatowym urzędzie pracy i dotyczy współdziałania w rozwiązaniu indywidualnych problemów zawodowych absolwenta.
Kolejną zasadą IPD jest jego dostępność, co oznacza, że każdy z nowo rejestrujących się absolwentów ma możliwość nieodpłatnego uczestnictwa w Programie i otrzymania profesjonalnej pomocy.
Cechą specyficzną dla IPD jest ponadto jego elastyczność, przejawiająca się w możliwości zakończenia IPD w różnych fazach Programu. Momentem zakończenia IPD jest każdorazowo podjęcie przez absolwenta zatrudnienia.
IPD wykorzystuje dotychczas stosowane w urzędach pracy metody aktywizacji zawodowej absolwentów i aktywność własną absolwentów. Jest zatem próbą systematyzacji różnych działań ustawowych oraz nowych narzędzi pracy i połączenia ich w jeden funkcjonalny system działań.
Indywidualny Plan Działania daje możliwość młodemu człowiekowi wypracowania razem z liderem klubu pracy, pośrednikiem pracy oraz doradcą zawodowym wspólnej drogi postępowania na rynku pracy.

Skala problemu

Podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" tj. w okresie od 1 czerwca do 31 grudnia 2001 r. w urzędach pracy zarejestrowało się łącznie 277 452 absolwentów szkół ponadpodstawowych (kobiety stanowiły 56,81% liczby rejestrujących się absolwentów), o 31 928 osób mniej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego.
Mimo ogólnego spadku rejestrujących się absolwentów niepokojąco wzrasta jednak liczba rejestrujących się absolwentów szkół wyższych, których zarejestrowało się ponad 8 tys. więcej niż podczas poprzedniej edycji Programu (tab. 1, wykres 1).

Tab. 1 Struktura absolwentów według poziomu wykształcenia i płci

Wykształcenie

Liczba absolwentów zarejestrowanych podczas
realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2000"

Liczba absolwentów zarejestrowanych podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001"

Przyrost/Spadek

 

o

k

o

k

o

OGÓŁEM

309 380

179 213

277 452

157 615

-31 928

Wyższe

36 594

25 299

44 770

29 464

8 176

Policealne i średnie zawodowe

131 116

81 835

116 433

69 531

-14 683

Średnie ogólne

36 453

28 166

32 309

24 226

-4 144

Zasadnicze zawodowe

99 913

40 461

79 341

31 188

-20 572

Pozostałe

5 304

3 452

4 599

3 206

-705

 

Podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" w urzędach pracy po raz pierwszy zarejestrowało się 231 868 absolwentów (kobiety stanowiły 55,12% liczby nowo rejestrujących się absolwentów), o 19 872 osoby mniej niż w okresie poprzednim (tab. 2, wykres 2).

Tab. 2 Struktura absolwentów zarejestrowanych po raz pierwszy według poziomu wykształcenia i płci

Wykształcenie

Liczba absolwentów zarejestrowanych podczas
realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2000"

Liczba absolwentów zarejestrowanych podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001"

Przyrost/Spadek

 

o

k

o

k

o

OGÓŁEM

251 740
140 757
231 868
127 819
-19 872

Wyższe

21 782
14 780
30 626
19 690
8 844

Policealne i średnie zawodowe

105 593
64 196
96 804
56 559
-8 789

Średnie ogólne

29 485
22 676
27 002
20 265
-2 483

Zasadnicze zawodowe

91 027
36 726
74 270
29 201
-16 757

Pozostałe

3 853
2 379
3 166
2 104
-687

 

 

Absolwenci zarejestrowani po raz pierwszy w urzędach pracy podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" stanowili 15,10% liczby zarejestrowanych w tym okresie bezrobotnych (tab. 3, wykres 3).

Tab. 3 Liczba nowo zarejestrowanych absolwentów w stosunku do rejestrujących się bezrobotnych

 

I Etap Programu "Absolwent '2000"

I Etap Programu "Absolwent '2001"

Przyrost/Spadek

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych

1 556 106

1 535 940

-20 166

w tym kobiet

773 114

678 834

-94 280

Liczba absolwentów zarejestrowanych po raz pierwszy

251 740

231 868

-19 872

w tym kobiet

140 757

127 819

-12 938

% udział absolwentów w populacji bezrobotnych

16,18

15,10

- 1,08

 


Według stanu na koniec grudnia 2001 roku zarejestrowanych było 180 696 bezrobotnych absolwentów (o 12 816 osób więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego), którzy stanowi 5,80% zarejestrowanych bezrobotnych (tab. 4, wykres 4).

Tab. 4 Liczba bezrobotnych absolwentów w stosunku do ogółu bezrobotnych według stanu na koniec okresu sprawozdawczego

 

I Etap Programu "Absolwent '2000"

I Etap Programu "Absolwent '2001"

Przyrost/Spadek

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych

2 702 576

3 115 056

412 480

Liczba zarejestrowanych absolwentów

167 880

180 696

12 816

% udział zarejestrowanych absolwentów w populacji zarejestrowanych bezrobotnych

6,21

5,80

- 0,41

 

Podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" w dyspozycji urzędów pracy znajdowało się 278 446 ofert pracy (o 80 798 mniej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego), w tym 29 605 ofert pracy dla absolwentów (o 31 219 mniej niż w okresie poprzednim).
Udział ofert pracy dla absolwentów w stosunku do ogólnej liczby ofert pracy wyniósł 10,63% i był mniejszy o 6,30% od okresu poprzedniego (tab. 5, wykres 5).

Tab. 5 Oferty pracy dla absolwentów

 
I Etap Programu "Absolwent '2000"
I Etap Programu "Absolwent '2001"
Przyrost/Spadek
Oferty pracy - ogółem
359 244
278 446
-80 798
Oferty pracy dla absolwentów
60 824
29 605
-31 219
% udział ofert pracy dla absolwentów w stosunku do ogółu ofert pracy będących w dyspozycji urzędów
16,93
10,63
-6,30

 


Realizacja celów Programu

Mimo znacznego spadku ofert pracy będących w dyspozycji urzędów pracy podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" pracę niesubsydiowaną podjęło 33 149 bezrobotnych absolwentów, którzy stanowili 14,30% liczby nowo rejestrujących się absolwentów (tab. 6).

Tab. 6 Absolwenci wyłączeni z powodu podjęcia pracy niesubsydiowanej w stosunku do nowo zarejestrowanych absolwentów

 

I Etap Programu
"Absolwent '2001"

Nowo zarejestrowani absolwenci

231 868

Absolwenci wyłączeni z ewidencji bezrobotnych z powodu podjęcia pracy niesubsydiowanej

33 149

% udział absolwentów wyłączonych z ewidencji bezrobotnych z powodu podjęcia pracy niesubsydiowanej w stosunku od ogólnej liczby nowo rejestrujących się absolwentów

14,30

Z powodu podjęcia pracy łącznie z rejestrów bezrobotnych wyłączono 59 151 zarejestrowanych absolwentów (w tym 37 530 kobiet), z tego z powodu podjęcia pracy niesubsydiowanej 33 149 absolwentów (w tym 19 915 kobiet) oraz z powodu podjęcia pracy subsydiowanej 26 002 absolwentów (w tym 17 615 kobiet) - tab.7, wykres 6.

Tab. 7 Liczba absolwentów wyłączonych z powodu podjęcia pracy w stosunku do ogólnej liczby rejestrujących się absolwentów

 

Realizacja
I Etapu Programu "Absolwent '2001"

ogółem

kobiety

Liczba zarejestrowanych absolwentów

277 452

157 615

Liczba absolwentów zarejestrowanych po raz pierwszy

231 868

127 819

Liczba absolwentów wyłączonych z powodu podjęcia pracy, w tym:

59 151

37 530

z powodu podjęcia pracy niesubsydiowanej

33 149

19 915

z powodu podjęcia pracy subsydiowanej

26 002

17 615

 



Z 49 387 absolwentów (w tym 31 001 kobiet, tj. 62,78% ogółu deklarujących), którzy zadeklarowali gotowość uczestnictwa w Warsztatach Poszukiwania Pracy w ramach IPD, ukończyło Warsztaty 26 790 absolwentów (w tym 17 605 kobiet, tj. 65,71 %).
Dzięki umiejętnościom nabytym podczas uczestnictwu w Warsztatach Poszukiwania Pracy 6 090 absolwentów (w tym 3 736 kobiet, tj. 61,35%), tj. 22,73% absolwentów, którzy ukończyli Warsztaty, samodzielnie znalazło zatrudnienie (tab. 8).

Tab. 8 Bezrobotni absolwenci objęci Indywidualnym Planem Działania

 

Realizacja
I Etapu Programu "Absolwent '2001"

ogółem

kobiety

Bezrobotni absolwenci, którzy zadeklarowali gotowość uczestnictwa w Warsztatach Poszukiwania Pracy w ramach IPD

49 387

31 001

Bezrobotni, którzy ukończyli Warsztaty Poszukiwania Pracy w ramach IPD

26 790

17 605

Bezrobotni absolwenci objęci IPD wyrejestrowani z ewidencji bezrobotnych z powodu podjęcia pracy niesubsydiowanej

6 090

3 736

W okresie od 1 czerwca do 31 grudnia 2001 roku urzędy pracy zorganizowały 1 149 giełd pracy i targów pracy, w których uczestniczyło 12 593 absolwentów.
Poradnictwem zawodowym objęto 44 138 absolwentów.
Z zajęć w klubie pracy (poza Warsztatami Poszukiwania Pracy) skorzystało
6 071 absolwentów.
Wydano 38 920 poradników dla absolwenta Indywidualny Plan Działania z
69 874 będących w dyspozycji urzędów pracy, tj. 55, 70%.

Podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" 28 398 bezrobotnych absolwentów (w tym 19 253 kobiety) rozpoczęło udział w programach rynku pracy.
Udział w programach zakończyło 22 773 absolwentów (w tym 15 442 kobiety).
Po zakończeniu udziału w poszczególnych programach pracę podjęło 8 941 absolwentów (w tym 5 630 kobiet) - tab. 9.

Tab. 9 Absolwenci objęci programami rynku pracy

Wyszczególnienie

Liczba bezrobotnych absolwentów rozpoczynających udział w programach rynku pracy

Liczba bezrobotnych absolwentów, którzy ukończyli programy

Liczba absolwentów, którzy podjęli pracę po zakończeniu programu w Etapie

 

ogółem

kobiety

ogółem

kobiety

ogółem

kobiety

Refundacja zatrudnienia absolwentów

7 280

4 052

5 735

3 250

4 007

2 307

Staże zatrudnieniowe

16 258

12 183

12 697

9 523

3 595

2 558

Szkolenia absolwentów

3 059

2 013

2 892

1 861

663

375

Prace interwencyjne

783

460

683

397

510

296

Roboty publiczne

464

179

400

155

56

32

Prace społecznie użyteczne

47

32

44

29

10

2

Pożyczki udzielone absolwentom na rozpoczęcie działalności gospodarczej

56

30

20

8

19

10

Programy specjalne

50

22

43

21

19

9

Zwrot składki ZUS

47

27

14

11

2

2

Zwrot kosztów dojazdu do pracy

332

246

242

186

56

38

Pożyczki dla pracodawców na dodatkowe miejsca pracy dla absolwentów

22

9

3

1

4

1

Razem

28 398

19 253

22 773

15 442

8 941

5 630

Wskaźnik efektywności zatrudnieniowej programów rynku pracy wyniósł 31,49% i był wyższy od analogicznego okresu edycji III o 11,85%. Każdemu rejestrującemu się absolwentowi zapewniono pomoc przy opracowaniu i realizacji własnego indywidualnego planu działania.


Podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" łącznie objęto różnymi formami aktywizacji zawodowej 173 736 bezrobotnych absolwentów tj. 74,93% nowo rejestrujących się w urzędach pracy absolwentów (tab. 10).

Tab. 10 Liczba zaktywizowanych absolwentów

Formy aktywizacji zawodowej

Liczba absolwentów objętych formami aktywizacji zawodowej w okresie od 1 czerwca do 31 grudnia 2001 r.

Niesubsydiowane zatrudnienie

33 149

Programy rynku pracy, w tym:

28 398

Refundacja zatrudnienia absolwentów

7 280

Prace społecznie użyteczne

47

Prace interwencyjne

783

Roboty publiczne

464

Pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej

56

Zwrot kosztów dojazdu do pracy

332

Zwrot składki ZUS

47

Szkolenia absolwentów

3 059

Staże zatrudnieniowe

16 258

Programy specjalne

50

Pożyczki na tworzenie dodatkowych miejsc pracy

22

Absolwenci objęci Warsztatami Poszukiwania Pracy w ramach IPD

49 387

Absolwenci uczestniczący w zajęciach klubu pracy

6 071

Absolwenci objęci poradnictwem zawodowym

44 138

Absolwenci uczestniczący w giełdach pracy i targach pracy

12 593

ŁĄCZNA LICZBA ABSOLWENTÓW OBJĘTYCH FORMAMI AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ

173 736

Podsumowanie i wnioski

Realizacja I Etapu Programu "Absolwent '2001" przebiegła zgodnie z założeniami mimo pogarszającej się sytuacji na rynku pracy.
Trudna sytuacja na rynku pracy spowodowana jest spowolnieniem wzrostu gospodarczego kraju skutkującym zmniejszeniem się miejsc pracy, nasileniem liczby zwolnień pracowników oraz wejściem na rynek pracy kolejnego rocznika wyżu demograficznego.
Spotęgowanie tych czynników powoduje systematyczny wzrost liczby bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy, wśród których niestety znaczną liczbę stanowią absolwenci.
Bezrobotnym absolwentom szczególnie ciężko jest zaistnieć na rynku pracy ponieważ podczas nauki w szkołach zostali wyposażeni w wiedzę i umiejętności, które w wielu przypadkach nie mają zastosowania na zmieniającym się dynamicznie rynku pracy.

Jak podkreślają urzędy pracy pracodawcy wprawdzie stawiają na ludzi młodych i wykształconych, ale oczekują od absolwentów doświadczenia zawodowego co jest w większości przypadków wymogiem niemożliwym do spełnienia. Wprawdzie pracodawcy chętnie chcą zatrudniać absolwentów na subsydiowane miejsca pracy, jednak ze względu na ograniczoną ilość środków finansowych urzędy pracy tylko w części mogą zaspokoić te potrzeby.

Także niestety sami bezrobotni absolwenci posiadają cechy utrudniające im znalezienie pracy, głównie takie jak: bierność w oczekiwaniu na propozycję pracy, niepełną dyspozycyjność czasową ze względu na kontynuowanie nauki, niechęć do podejmowania pracy poza miejscem zamieszkania, niechęć do podejmowania pracy w innym zawodzie niż wyuczony czy zbyt wysokie oczekiwania finansowe związane z podjęciem pierwszej pracy.
Szczególnie niepokoi los absolwentów z terenów wiejskich, gdzie praktycznie brak jest podmiotów gospodarczych, zaś dojazdy do innych miejscowości w poszukiwaniu zatrudnienia sprawiają młodym ludziom duże problemy ze względu na trudności komunikacyjne i finansowe.

Podczas realizacji I Etapu Programu "Absolwent '2001" nastąpił bardzo znaczny spadek liczby ofert pracy znajdujących się w dyspozycji urzędów pracy co jeszcze bardziej utrudniło realizację Programu.
Pomimo jednak tych trudności urzędy pracy z wielkim zaangażowaniem realizowały cele zawarte w Krajowym Planie Zatrudnienia Absolwentów "Absolwent '2001".
Dla absolwentów zainteresowanych czynnym udziałem w wejściu na rynek pracy przygotowany został szeroki zakres metod aktywizujących, zaczynając od możliwości udziału w Warsztatach Poszukiwania Pracy, a kończąc na możliwości skorzystania z programów rynku pracy.

Absolwenci uczestnicząc w Programie zostali wyposażeni w wiedzę o rynku pracy, metodach aktywnego poszukiwania pracy, zasadach sporządzania dokumentów niezbędnych przy poszukiwaniu pracy, planowym poszukiwaniu pracy oraz pokonywaniu stresu związanego z kontaktowaniem się z pracodawcą.
Poprzez uczestnictwo w Programie młodzi ludzie mogli uświadomić sobie, że zaistnienie na rynku pracy zależy także w dużej mierze od nich samych, od tego jakie kroki poczynią w poszukiwaniu zatrudnienia oraz od tego z jakim zaangażowaniem będą szukać pracy.

Dzięki zaangażowaniu pracowników urzędów pracy włożonego w realizację I Etapu Programu "Absolwent '2001" oraz wzrastającej świadomości społecznej i zawodowej młodych ludzi, którzy aktywnie współpracowali z pracownikami urzędów pracy w rozwiązaniu swych problemów zawodowych osiągnięto następujące wyniki:




Od początku realizacji Programu "Absolwent", tj. od dnia 1 czerwca 1998 r. do 31 grudnia 2001 r. z ogólnej liczby 1 220 258 absolwentów zarejestrowanych po raz pierwszy w urzędach pracy różnymi formami aktywizacji zawodowej objęto 929 334 bezrobotnych absolwentów. Zaktywizowani absolwenci stanowili 76,16% nowo rejestrujących się absolwentów.